Krotoä, of Eva, is een iconisch figuur in de Zuid-Afrikaanse geschiedschrijving. Haar leven was onstuimig. Op tien- of elfjarige leeftijd kwam ze tijdense de eerste dagen van de bezetting van Kaap de Goede Hoop in huis bij de Nederlandse gouverneur Jan van Riebeeck. Als dienstmeid van Van Riebeecks vrouw Maria leerde Krotoä Nederlands en Portugees en bekeerde ze zich tot het Christendom. Dit leverde haar de naam Eva op.Hoewel Van Riebeecks dagboek niets prijsgeeft over een eventuele intieme relatie tussen de twee, die door veel historici wordt gesuggereerd, illustreren zijn notities een complexe dynamiek die Krotoä benutte in haar eigen voordeel.
Vanaf 1655 begint Krotoä een actieve en centrale positie in te nemen binnen de Nederlandse nederzetting. Haar kennis van de Khoena cultuur werd door de Nederlanders als zeer waardevol beschouwd. Ze neemt als vertaler een centrale rol in tijdens de onderhandelingen tussen de lokale Khoena en de Nederlandse bezetters. Haar leven illustreert ook de ambivalentie die de Khoena voelden in het eerste decennium van de Nederlandse aanwezigheid in Kaap de Goede Hoop. Krotoä kiest door de jaren heen verschillende kanten in de conflicten tussen de Nederlanders en de Khoena. In 1664 trouwt ze met de Deense chirurg Pieter Van Meerhoff, met wie ze drie kinderen krijgt. Hun samenzijn eindigt in 1666 als Pieter op Mauritius gedood wordt door de lokale bevolking.
In de jaren die volgen raakt Eva alles kwijt, waaronder haar kinderen, haar machtspositie. Ook wordt ze meermaals verbannen naar Robbeneiland wegens dronkenschap en onzedelijk gedrag. Op 29 juli 1674 overlijdt ze. Het reconstrueren van haar persoon is onmogelijk omdat de kennis die beschikbaar is voornamelijk uit Nederlandse bronnen afkomstig is. Ze is verguisd als verraadster omdat ze banden aanging met de Nederlandse bezetters, maar ze wordt ook gezien als iconische vrouw die grote zeggenschap over haar eigen leven wist te verkrijgen.
Bronnen:
Krotoä remembered: a mother of unity, a mother of sorrows? Carli Coetzee. In: Negotiating the past: The making of memory in South Africa (Cape town: Oxford University Press 1998)
Eva’s Men: Gender and Power in the Establishment of the Cape of Good Hope, 1652-74 Author(s): Julia C. Wells Source: The Journal of African History , 1998, Vol. 39, No. 3 (1998), pp. 417-437 Published by: Cambridge University Press